Σούμπερτ, Φραντς

(Schubert). Αυστριακός συνθέτης (Λίχτενταλ, Βιέννη 1797 - Βιέννη 1828). Αφού πήρε μέσα στο σπίτι του την πρώτη μουσική μόρφωση, συνέχισε έπειτα στην εκκλησία της ενορίας του, όπου μελέτησε τραγούδι και εκκλησιαστικό όργανο και το 1808 έγινε μέλος της αυτοκρατορικής χορωδίας και σπουδαστής στο προσαρτημένο μοναστήρι. Τα πρώτα Lieder, που σύνθεσε γύρω στα 1811, κίνησαν το ενδιαφέρον του Σαλέρι, ο οποίος το 1812 τον περιέλαβε στους μαθητές του και προσπάθησε αργότερα, αν και χωρίς επιτυχία, να τον βοηθήσει να καταλάβει διάφορες θέσεις. Το 1813 βγήκε από το μοναστήρι και διορίστηκε δημοδιδάσκαλος· έτσι μπόρεσε ν’ αφοσιωθεί σχεδόν αποκλειστικά στη σύνθεση. Το 1814 εκτελέστηκε η Λειτουργία του (Messe) και στο επόμενο έτος ανήκει το «τραγούδι» του Η Μαργαρίτα στο ροδάνι σε στίχους του Γκαίτε, που θεωρείται ένα από τα πρώτα αριστουργήματα του Σούμπερτ. Το 1818 ανάλαβε τη μουσική εκπαίδευση των δυο γιων του κόμη Eστερχάζυ, γεγονός που του εξασφάλισε κάποια οικονομική άνεση, επιτρέποντας του να περνά το χειμώνα στη Βιέννη και το καλοκαίρι στην ουγγρική εξοχή. Αυτή ήταν η πιο άνετη, αλλά και η γονιμότερη από μουσική άποψη περίοδος της ζωής του νεαρού συνθέτη, που οι φίλοι και θαυμαστές του προσπαθούσαν να παρουσιάσουν στο κοινό, επιδιώκοντας όμως ταυτόχρονα - σύμφωνα και με τις προτιμήσεις της εποχής - να προβάλουν το μελοδραματικό του έργο, είδος που αντιπροσωπεύει λιγότερο την τέχνη του. Έτσι παρουσιάστηκε στο κοινό η οπερέτα Οι δίδυμοι (1818 - 19) και το μελόδραμα Η μαγική άρπα (1820), από την οποία έμεινε μόνο η εισαγωγή με τίτλο Ροζαμούνδη. Αντίθετα, ο Σ. σημείωνε διαρκώς μεγαλύτερες επιτυχίες με τα Lieder του, πολλά από τα οποία εκδόθηκαν με προεγγραφές συνδρομητών. Κατεχόμενος όμως από την έντονη αγωνία της σύνθεσης, ο Σ. πέρασε σχεδόν στη σκιά και άτακτα τα λίγα χρόνια της ζωής του. Ειλικρινής θαυμαστής του Μπετόβεν, ο Σ. δεν τον γνώρισε, αν και ο θάνατος του, το Μάρτιο του 1827, τον συγκλόνισε βαθύτατα. Έπειτα από μια περίοδο ανάπαυσης, καταπιάστηκε με συνθέσεις, που κρίθηκαν αργότερα ως αριστουργήματα, όπως ο κύκλος των τραγουδιών Χειμωνιάτικο ταξίδι (Winterreise), που μόνος θα ήταν αρκετός για να αποδείξει τη μεγαλοφυΐα του. Η μουσική του Σ., αν και δεν εκτιμήθηκε συνειδητά από τους σύγχρονους του, περιβαλλόταν από ένα αόριστο φωτοστέφανο φήμης, τόσο που δεν εκπλήσσει το γεγονός πως ένας μουσικός, αγνοούμενος από την κοινωνία, τάφηκε (με τη φροντίδα των φίλων του) πλάι στον τάφο του Μπετόβεν. Ήταν μια μαρτυρία ότι η μουσική δεν κάνει διάκριση μεταξύ του τιτάνιου ύψους της μουσικής του Μπετόβεν και της λεπτής τέχνης του Σούμπερτ. Κι αν η μουσική έφτασε, με τον Μπετόβεν, στην ηρωική έξαρση ενός θέματος που αναπτύσσεται με αρχιτεκτονική μεγαλοπρέπεια, η μουσική του Σ. σκιαγραφεί ηχητικά οικοδομήματα, τα οποία τελειώνονται ήδη με την εξαγγελία του μουσικού μοτίβου, που παρέχει από μόνο του την εκφραστική ανέλιξη όλου του έργου. Ενώ με τον Μπετόβεν η μουσική συνεχίζει την παράδοση του Μπαχ, του Χάυδν και του Μότσαρτ, με το Σ. βρήκε μια-πρωτότυπη έκφραση με τη συχνή επανάληψη του μοτίβου που παρουσιάζεται με χρωματική ποικιλία - χαρακτηριστικό της τέχνης του - και όπου εκφράζεται όλη η καλλιτεχνική ζωή του μουσικού, χωρίς, θα μπορούσε να πει κανείς, στυλιστική ανάπτυξη. Η επιτυχής εφευρετικότητα, που φάνηκε ήδη από την αρχή και πλουτίστηκε με νέες χρωματικές αποχρώσεις, αποτελεί την πρωτοτυπία του Σ., την επίδραση της μουσικής του στην εξέλιξη της ευρωπαϊκής μουσικής, που είδε τόσες μετατοπίσεις στον τομέα του αρμονικού και ηχοχρωματικού γούστου. «Ανακαλυφθείσα» από το Σούμαν (η περίφημη Ημιτελής συμφωνία του εκτελέστηκε πρώτη φορά το 1865), η μουσική του Σ. προαγγέλλει συχνά εκφραστικές λύσεις που βρίσκονται αργότερα στο Σοπέν και στον Μπραμς, στο Βάγκνερ και στον Ντεμπυσύ. Η πλουσιότατη παραγωγή του περιλαμβάνει 9 Συμφωνίες (από τις οποίες ξεχωρίζουν η 4η -Τραγική - και η 5η, και οι δύο του 1816, η 8η -Ημιτελής - και η 9η, αντίστοιχα του 1822 και του 1828), Κουαρτέτα (ανάμεσα στα οποία το περίφημο Ο θάνατος και η Κόρη, που χρονολογείται στο 1826), Κουιντέτα (από τα οποία ξεχωρίζει το λεγόμενο Η πέστροφα, του 1815), Σονάτες για πιάνο, για δύο και τέσσερα χέρια, Μουσικές στιγμές, Αυτοσχεδιασμοί, πολλές χορωδιακές σελίδες, περίπου 600 Lieder (72 σε στίχους του Γκαίτε, ο οποίος όμως δεν πληροφορήθηκε ποτέ τη μουσική ύπαρξη του Σ.), 7 Λειτουργίες και άπειρα άλλα μικρότερα έργα οργανικής και φωνητικής μουσικής. O Αυστριακός συνθέτης Φραντς Σούμπερτ σε μια ακουαρέλα του Ράιντερ (Ιστορικό Μουσείο, Βιέννη).